Αυτή είναι η ...ασφαλιστική ιστορία της Θεσσαλονίκης.

Οι πρώτες ασφαλιστικές εταιρείες, η μεγάλη καταστροφική πυρκαγιά του 1917

και η ...ασφαλιστική προϋπηρεσία (το 1928) του μετέπειτα Πρωθυπουργού

και Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Καραμανλή.

 

Του Ιωάννη Βοτσαρίδη

Η Θεσσαλονίκη, πόλη πρωτοπόρος στην Ιδιωτική Ασφάλιση και Μητρόπολη της Βόρειας Ελλάδας, από τον 19ο αιώνα ακόμη ως πρωτεύουσα των Βαλκανίων επί Οθωμανικής Κατοχής είχε να επιδείξει έντονη Ασφαλιστική δραστηριότητα με επίκεντρο την Πρακτόρευση Ξένων Ασφαλιστικών Εταιριών. 

Εδώ αναδείχθηκαν για πρώτη φορά Ασφαλιστές που άνοιξαν το δρόμο ως σκαπανείς της Ασφαλιστικής Ιδέας στην ευρύτερη περιοχή και ανέπτυξαν δράση στην πολυεθνική και πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου. 

Η ασφαλιστική ορολογία εκείνη την εποχή ήταν στην κοινώς τότε αποδεκτή γαλλική γλώσσα, τα Συμβόλαια όμως κλείνονταν στα Ελληνικά. Η Θεσσαλονίκη αριθμούσε στις αρχές του αιώνα περίπου 120.000 κατοίκους, κυρίως Έλληνες, Εβραίους και Τούρκους, αλλά στο λιμάνι της και στην εμπορική συνοικία της, τα Λαδάδικα, συνωστίζονταν Ευρωπαίοι, Σέρβοι, Βούλγαροι, Αρβανίτες, Ασιάτες, συνθέτοντας ένα πολύχρωμο μωσαϊκό εθνών, γλωσσών και θρησκειών. 

 Το 1901 λειτουργούσαν στην Θεσσαλονίκη 22 Ασφαλιστικές Εταιρίες, εκ των οπίων μία μόνον Ελληνική, την Εθνική Ασφαλιστική, που είχε εγκατασταθεί στην πόλη το 1891. Οι 22 αυτές Εταιρίες Ίδρυσαν το περίφημο «Συνδικάτο των εν Θεσσαλονίκη Εργαζομένων Εταιριών Ασφάλειας κατά του Πυρός», έχοντας σαν κύριο μέλημα την τήρηση κοινής τιμολογιακής πολιτικής, στοιχείο ενδεικτικό της διαχρονικότητας των ασφαλιστικών θεμάτων.  Το Συνδικάτο ανασυντάχθηκε το 1915 με ιδρυτικά μέλη 7 Ασφαλιστικούς Πράκτορες και έναν Έλληνα μεταξύ των υπολοίπων Εβραίων, Ιταλών, Άγγλων και Αυστριακών. Για πρώτη φορά το καταστατικό και η λειτουργία του προσαρμόσθηκαν στην ελληνική Νομοθεσία, δεδομένης της Απελευθέρωσης το 1912. 

Το 1918 στο ίδιο Συνδικάτο συμμετείχαν 18 μέλη, ενώ το 1923 ο αριθμός έφθασε τα 43. Σημαντική υπήρξε η συμβολή των Εβραίων Ασφαλιστών στη Θεσσαλονίκη, από την Τουρκοκρατία έως και το Μεσοπόλεμο, με ενδεικτικά ονόματα τους Σαλτιέλ, Φερνάντεζ, Μορμπούγκο και άλλους. 

 Αμέσως μετά την Απελευθέρωση, έχουμε μία τεκμηριωμένη εικόνα για τον αριθμό και το είδος των Ασφαλιστικών Εταιριών της πόλης: 47 πλέον Εταιρίες, 22 εκ των οποίων Αγγλικές, 5 Γερμανικές, 4 Γαλλικές, 2 Βουλγαρικές, 1 Ουγγρική, 1 Αμερικανική, 1 Ελβετική, 1 Ισπανική, 1 Ρωσική, 1 Ελληνική, 1 Ολλανδική και 1 Σερβική εκπροσωπούμενες στο σύνολό τους από τους Πράκτορες, με συνολικό απόθεμα 1,2 εκατομμύρια γαλλικά φράγκα. Κατά την ίδια χρονική περίοδο και λίγο πριν την καταστροφική πυρκαγιά του 1917 δραστηριοποιούνταν 21 Εταιρίες στις Ασφάλειες Ζωής και 18 στις Ναυτικές Ασφαλίσεις. Όλες εκπροσωπούνταν από Πράκτορες σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από τα Νομικά και Ιστορικά αρχεία της εποχής. 

Η μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης

Η καταστροφικότερη στα χρονικά της Θεσσαλονίκης πυρκαγιά ξέσπασε το μεσημέρι της 5ης Αυγούστου 1917. Οι φλόγες αποτέφρωσαν την πρώτη ημέρα την περιοχή από την Πύλη του Βαρδαρίου μέχρι το εμπορικό κέντρο της πόλης, το λιμάνι, την Πλατεία Ελευθερίας και τη μισή παραλιακή λεωφόρο. Με την βοήθεια του Βαρδάρη τη δεύτερη και τρίτη ημέρα συνέχισαν ανελέητες το έργο τους από την Ερμού και την Εγνατία μέχρι τον Άγιο Δημήτριο και το Κονάκι. 

Ο απολογισμός σε νούμερα της πυρκαγιάς ήταν τραγικός αφού καταγράφηκαν 72.000 άστεγοι επί συνόλου 157.889 κατοίκων, 120 εκτάρια καμένης γης, 250 οικοδομικά τετράγωνα που παραδόθηκαν στις φλόγες, 9.500 κατεστραμμένες κατοικίες, δημόσια κτίρια, μνημεία, εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένου και του Ιερού Ναού του πολιούχου Αγίου Δημητρίου που έγινε επί τρεις ημέρες παρανάλωμα του πυρός. Την ύπαρξη δόλου ως αίτιο της πυρκαγιάς έθεσαν επί τάπητος οι βρετανικές ασφαλιστικές εταιρίες που προσπάθησαν να αποφύγουν την καταβολή αποζημιώσεων, πράγμα που δεν πέρασε καν ως υποψία από τη σκέψη των κατοίκων της πόλης. 

Η ελληνική Δικαιοσύνη στις 9 Νοεμβρίου του 1917 κατέρριψε την κατηγορία του δόλου, και χάρη στην πρωτοβουλία και την εμμονή των Θεσσαλονικέων Ασφαλιστικών Πρακτόρων, έγινε εφικτή η αποπληρωμή των ζημιών από 15 συνολικά Ασφαλιστικές Εταιρίες με το τεράστιο ποσό για την εποχή εκείνη των 96.350.000 δρχ. εκ των οποίων η Εθνική Ασφαλιστική πλήρωσε τα 2.850.000 δρχ. 

Από τις ξένες Ασφαλιστικές Εταιρίες το μεγαλύτερο μέρος των υποχρεώσεων κατέβαλλε η Νorth British με 30 εκατομμύρια δρχ., ακολούθησε η Sun με 12 εκατομμύρια δρχ., η Assicurazioni Generali με 10 εκατομμύρια δρχ., η Nortstern με 6,25 εκατ. δρχ. ενώ από 5 εκατομμύρια δραχμές κατέβαλαν η Baloise, η Patriotic και η Societe’ Ottomane, από 3 εκατομμύρια δραχμές η Union of London και Riunione Adriatica, 2,5 εκατομμύρια δραχμές η Lancashire, 1,2 εκατομμύρια δραχμές η Western και 400.000 δραχμές η Central. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός, ότι τέσσερις ξένες εταιρίες αποχώρησαν αμέσως μετά την πυρκαγιά από τη Θεσσαλονίκη, χωρίς να αναγνωρίσουν καμία ζημία και δεν επανεμφανίσθηκαν στην ελληνική αγορά. Ακόμη και η Εθνική Ασφαλιστική διέκοψε τις εργασίες της στην πόλη για 15 μήνες. 

Καταλυτικός και ουσιαστικός υπήρξε στο θέμα της Μεγάλης πυρκαγιάς τόσο ο ρόλος του Ασφαλιστικού Πράκτορα Νικολάου Μάνου, στελέχους του «Συνδικάτου Εταιριών Ασφάλειας κατά του Πυρός», όσο και το 1933, του «Συνδέσμου Πρακτόρων Πυρασφαλειών Θεσσαλονίκης» (προδρόμου του σημερινού Συνδέσμου Ασφαλιστικών Πρακτόρων Βορείου Ελλάδος), ο οποίος πρωτοστάτησε στη «μάχη» για την καταβολή των αποζημιώσεων κατά των πληγέντων, μία μάχη καθόλου εύκολη, γιατί οι ξένες Εταιρίες δεν ήταν ιδιαίτερα πρόθυμες να πληρώσουν. Ο Νικόλαος Μάνος επιβραβεύθηκε για την προσφορά του και τιμήθηκε από τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης 2 φορές με το αξίωμα του Δημάρχου ( 1929 και 1943 ). 

Η ίδρυση Συνδέσμου Πρακτόρων Πυρασφαλειών

Στις 11 Μαίου 1933 ιδρύθηκε ο «Σύνδεσμος Πρακτόρων Πυρασφαλειών Θεσσαλονίκης», που αποτέλεσε και τον πρώτο συλλογικό ασφαλιστικό φορέα στη Βόρεια Ελλάδα. Ο Σύνδεσμος είχε 60 ιδρυτικά μέλη και εκπροσωπούσε τους «εργαζόμενους εν Θεσσαλονίκη και αντιπροσωπεύοντας ημεδαπάς και αλλοδαπάς πυρασφαλιστικές εταιρίες». Σκοπός του Συνδέσμου, όπως ορίζονταν στο καταστατικό, ήταν «η προσπάθεια διά την προάσπισιν και προαγωγήν των επαγγελματικών συμφερόντων των μελών αυτού, παραλλήλως και εν αρμονία με την εξυπηρέτησιν τών συμφερόντων τών υπ΄αυτών αντιπροσωπευομένων πυρασφαλιστικών εταιριών». 

Η πρώτη Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου πραγματοποιήθηκε στις 11 Ιουλίου 1933. Σε αυτήν εγκρίθηκε το καταστατικό και επελέγη το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο, που απαρτίσθηκε από τους: Παπαρροδόπουλο (Πρόεδρο), Πολυζόπουλο, Ραφαηλίδη, Μόλχο, Σαλτιέλ, Καζάζη, Καλκανόπουλο, και Παπάζογλου. Ο Σύνδεσμος το 1946 μετονομάστηκε σε «Σύνδεσμο Πρακτόρων Ασφαλιστικών Εταιριών Θεσσαλονίκης» και πολύ αργότερα, το 1993, σε «Σύνδεσμο Ασφαλιστικών Πρακτόρων Βορείου Ελλάδος», ονομασία που διατηρεί μέχρι και σήμερα. 

Ιστορικό Πλαίσιο 1912 – Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος 

Οι μεγάλες ανακατατάξεις στον Ασφαλιστικό Κλάδο με την ένταξη των Νέων χωρών το 1912 ακολουθήθηκαν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο που έφερε την Θεσσαλονίκη στο διεθνές προσκήνιο με την δημιουργία του «Μετώπου της Θεσσαλονίκης» και την εγκατάσταση των συμμαχικών δυνάμεων της Αντάντ στην πόλη που απέκτησε έτσι ένα κοσμοπολίτικο χαρακτήρα.

Ήταν η ίδια εποχή του Κινήματος της Εθνικής Άμυνας του Βενιζέλου της έντονης εμπορικής και οικονομικής Δραστηριότητας και κυρίως της ζωηρής παρουσίας του Λιμανιού. Ήταν το Λιμάνι και το Εμπόριο της Θεσσαλονίκης που ευνοούσαν τις Ναυτικές Ασφάλειες και τις Ασφάλειες Πυρός. Ωστόσο, οι σημαντικές οικονομικές αλλαγές στην πόλη σημειώθηκαν μετά την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, και μετά την εγκατάσταση εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων στην περιοχή. Οι πρόσφυγες που προσέφεραν άφθονα νέα εργατικά χέρια, όπως και η ανακατανομή της Γης, ξαναζωντάνεψαν την Αγροτική Οικονομία στην ενδοχώρα και κατά συνέπεια, και την Αστική Οικονομία. 

Το 1925, έτος ορόσημο για την Θεσσαλονίκη, άρχισε να λειτουργεί η Ελληνική Ελεύθερη Ζώνη στο Λιμάνι κι ένα χρόνο αργότερα ιδρύθηκε η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης και το Πανεπιστήμιο. Παράλληλα, τέθηκαν οι βάσεις για την μελλοντική εκβιομηχάνιση της πόλης, λειτούργησαν δεκάδες υποκαταστήματα τραπεζών με πρωταγωνιστικό βέβαια ρόλο αυτόν της Εθνικής Τράπεζας. Ιδρύθηκε το Επαγγελματικό και Βιοτεχνικό Επιμελητήριο, απογειώθηκε η οικοδομική δραστηριότητα, ξένα κεφάλαια προσελκύστηκαν από το φθηνό εργατικό δυναμικό και οι Ασφαλιστικές Εταιρίες άνθησαν σε όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. 

Παρενθετικά αξίζει να σημειωθεί η σύντομη αλλά σημαδιακή ενασχόληση του Κωνσταντίνου Καραμανλή του πρεσβυτέρου με το επάγγελμα του Ασφαλιστή. Τη διετία 1928 – 1929, ο νεαρός Καραμανλής, φοιτητής της Νομικής τότε, έχοντας ανάγκη εργασίας για να εξοικονομήσει τα έξοδα των σπουδών του και να συνδράμει την οικογένειά του, έπιασε δουλειά στην ιταλική ασφαλιστική Assicurazioni Generali. Έτσι, τα δύο αυτά έτη «όργωσε» τον νομό Σερρών και γενικότερα την Βόρεια Ελλάδα, ενώ παράλληλα συνέχιζε τις σπουδές του. Η ενασχόληση αυτή έλαβε τέλος το 1930 καθώς το Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους πήρε το πτυχίο του. Η βραχύβια αυτή απασχόληση ως ασφαλιστή του μετέπειτα πρωθυπουργού και Προέδρου της Δημοκρατίας απετέλεσε ένα πολύτιμο κεφάλαιο για τη μεταγενέστερη πορεία του : υπήρξε μια έμπρακτη σπουδή στην οικονομική συμπεριφορά, τα εμπορικά ήθη, τις νοοτροπίες και τον κόσμο της αγοράς, μια γνώση την οποία αργότερα ο μεγάλος πολιτικός αξιοποίησε κατάλληλα και μετουσίωσε σε πολιτική εμπειρία και πράξη. 

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε μεγάλες ανακατατάξεις στις Ασφαλιστικές Εταιρίες σε όλη την Ελλάδα. Πολλές μικρές και μεσαίες Εταιρίες ιδρύθηκαν μεταπολεμικά και άνθησαν για 4 δεκαετίες. Παρατηρήθηκε μια επαναφορά, κατά τρόπο παράδοξο στην τελευταία δεκαετία, στο τοπίο των αρχών του προηγούμενου αιώνα, όπου ο Ασφαλιστικός Κλάδος κυριαρχείτο από μεγάλες ξένες Πολυεθνικές και από Τραπεζο-ασφαλιστικές που συρρίκνωναν το μερίδιο των μικρών Εταιριών.

Στη Θεσσαλονίκη είναι ουσιώδες να αναφερθεί πως εμφανίσθηκαν τοπικές ασφαλιστικές εταιρίες όπως η Γερμανική Nordstern, η Ελβετική LΑ SUISSE, η ΔΗΜΗΤΡΑ, η English & American, η ΔΙΑΝΑ που αργότερα μετονομάζεται σε Αργοναυτική η Ολυμπιακή–Ασφάλειες Αναγνώστου που αργότερα μετονομάζεται σε ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ VICTORIA και μετέπειτα ERGO, η Schweiz η Ιντερσαλόνικα, η Εγνατία, η INTERLIFE Ασφαλιστική και τέλος η Interhellas. 

Σήμερα 

Οι συνθήκες στην Ασφαλιστική Αγορά της Θεσσαλονίκης σήμερα είναι ιδιόμορφες. Οι Εταιρίες που δεν είχαν στέρεες βάσεις δεν μπόρεσαν να επιβιώσουν του ανταγωνισμού και έτσι το τοπίο άλλαξε δραματικά την τελευταία 10ετία. 

Ωστόσο, εξαιρετικά δραστήριος και παραγωγικός παραμένει ο κλάδος των Διαμεσολαβητών. Σήμερα, η Θεσσαλονίκη, όντας μακριά από τα Κέντρα Εξουσίας, μακριά από την λήψη των αποφάσεων, κρατά ακόμη γερά τα ηνία του παραδοσιακού «Ασφαλιστικού Επιχειρείν». Δεν έχει ακόμη παρασυρθεί από την καταιγίδα του διδύμου «μείωση κόστους – μεγιστοποίηση κερδών». Οι Ασφαλιστικοί Διαμεσολαβητές στη Βόρεια Ελλάδα επιλέγουν να δουλεύουν με παραδοσιακό τρόπο, με κύριο στόχο τη διάθεση του ασφαλιστικού προϊόντος, το λογικό κέρδος, την τήρηση προσωπικού πελατολογίου και τις διαπροσωπικές σχέσεις με τους πελάτες τους. Έτσι οι Εταιρίες διανέμουν τα Ασφαλιστικά τους προϊόντα κυρίως μέσω των Ασφαλιστικών Διαμεσολαβητών, οι οποίοι, με την σειρά τους, επενδύοντας στην ανθρώπινη σχέση με τον πελάτη, αναπτύσσουν την κλασική ασφαλιστική αντίληψη. Το μοντέλο αυτό λειτουργίας στην Ασφαλιστική Αγορά εφαρμόζεται διαχρονικά με επιτυχία, και δεν έχει διαψευστεί. Λίγοι είναι οι διαμεσολαβητές, οι οποίοι, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα των Σειρήνων του νέου ασφαλιστικού γίγνεσθαι, υποστηρίζουν και εφαρμόζουν άλλες επιλογές που δεν είναι βέβαιο όμως ότι θα βρουν γόνιμο έδαφος ανάπτυξης. 

Υπάρχει πάντα ένας υγιής τρόπος συνεργασίας ανεξαρτήτων Ασφαλιστικών Εταιριών, Διαμεσολαβητών, και Τραπεζοασφαλιστικών εταιριών με αμοιβαία οφέλη, χωρίς εντάσεις, ανταγωνισμούς και αθέμιτες πρακτικές. Η Ασφαλιστική Αγορά είναι αρκετά ώριμη, ώστε να έχει τις απαραίτητες δικλείδες ασφαλείας που εκτονώνουν την ένταση, και διαθέτει την απαραίτητη προσαρμοστικότητα, ώστε να αφομοιώσει τις νέες πρακτικές και τα νέα ήθη του Ασφαλιστικού επιχειρείν χωρίς επώδυνους κραδασμούς. 

Αρκεί να υπάρχει καλή θέληση... 

Ο Ιωάννης Βοτσαρίδης, είναι Διευθύνων Σύμβουλος της INTERLIFE.